Güneşe göre sıralamada 5. gezegen olan Jüpiter Güneş Sistemi’nin en büyük gezegenidir. Jüpiter Dünya'dan yaklşık 60 milyon yıl daha yaşlı olmakla beraber 4,603 milyar yaşı ile Güneş Sistemi'nin en yaşlı gezegenidir. Yakın zamanda yapılan araştırmalar ile gezegenin çekirdeğinin Güneş Sistemi'nin oluşmasından yaklaşık 1 milyon yıl sonra meydana geldiği kabul ediliyor.
Jüpiter adı ise antik Roma mitolojisindeki en büyük ve güçlü tanrıdan gelmektedir, Yunan mitolojisindeki Zeus'un karşılığıdır.
Jüpiter bir gaz devidir, yani çoğunluğu gazlardan oluşan gezegenlerden biridir. Gaz devleri olarak isimlendirilen gezegenler olan Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün, hidrojen, helyum, amonyak ve metandan oluşan kalın bir atmosfere sahiptir. Jüpiter’in atmosferi ise dış katmanlarda %90 hidrojen ve %10 helyumdan oluşurken, derinlere indikçe %75% hidrojen, %24 helyum ve %1 diğer elementlerden oluşacak şekilde oranlar değişmektedir.
Peki Jüpiter'in hiç katı bir yüzeyi yok mu?
Bir gaz devi olan Jüpiter'in kesin olarak bilinmese de demir-nikel alaşımı ve kayaçlardan oluşan oluşan katı bir çekirdeğe sahip olabileceği, hatta bu çekirdeğin Dünya büyüklüğünde olabileceği kabul ediliyor. bu katı çekirdekte sıcaklığın ise 50 bin derece olabileceği tahmin ediliyor.
Muhtemel bir katı çekirdeği Dünya kadar olan Jüpiter, Dünya'nın 1300 katı (kütlesi 318 kat) büyüklüğe sahip, zaten bu sayede hidrojen ve helyum gibi hafif gazları da çekim kuvveti ile etkisinde tutabiliyor.
Jüpiter, Güneş Sistemi’ndeki en hızlı dönen gezegendir. Bir günü sadece 9 saat 56 dakika sürer. Bu hızlı dönüş, kutupların basık olmasına ve ekvator bölgesinin şişkin görünmesine neden olur. Dünyanın çevresi ekvator bölgesinde yaklaşık 40.075 KM, 24 saatte kendi çevresinde bir tur atan Dünya, ekvatorda saatte 1670 km hızla dönüyor. Jüpiter ise ekvatorda 439 bin km çevresiyle, saatte 44 bin km hızla dönüyor.
Jüpiter, Güneş’ten ortalama 778.479.000 km uzaklıkta bulunuyor, bu nedenle eliptik olan yörüngesi de epeyce uzun, buna bir de Jüpiter'in Güneş'in çevresinde dönerken Dünya'ya göre daha yavaş olması da eklendiğinde bir Jüpiter yılı yani gezegenin Güneş etrafındaki bir tam turu yaklaşık 12 Dünya yılına eşit hale geliyor. (Dünya saatte 29 km hızla dönerken, Jüpiter 13 km hızla dönüyor)
Gezegenin bu hızı atmosferindeki çok belirgin olan kuşakların da oluşmasına etki ediyor, bu kuşaklar karmaşık hava olaylarını yansıtan şiddetli rüzgarların bir sonucu olarak görülüyor.
Jüpiter'den bu kadar bahsedip Jüpiter'in fotoğrafta gösterilen "lekesi", devasa bir fırtınadır. Dev gezegendeKızıl Göz veya Kırmızı Lekesinden bahsetmemek hata olur. Jüpiterde görünen bu leke asında bir fırtına. Fırtınanın boyutları da Jüpiter gibi bir deve yaraşır durumda, tam 300 yıldır devam ediyor ve Dünya'dan 2 kat büyüklükte. Bu fırtına, "kalıcı bir fırtına" olarak her 6 Dünya gününde (her 14 Jüpiter gününde) 1 tur atıyor. Daha yakın zamanlarda, Büyük Kırmızı Nokta'nın yarısı büyüklüğünde yeni bir fırtına oluştuğu gözlemlendi. Bu fırtınaya Küçük Kırmızı Nokta ismi verildi.
Jüpiter'in bilinen 95 uydusu var ve uydu keşifleri Galileo Galilei’nin 1610 yılında dört büyük uydusunu keşetmesiyle başladı. İç uyduları olan İo, Europa, Ganymede ve Callisto büyük ve aydın iken diğerleri soluk ve küçüktür. Ayrıca Ganymede, Jüpiter'in ve Güneş Sistemi'nin en büyük uydusudur, bu uydu Merkür gezegeninden çap olarak daha büyüktür.
Jüpiter’e 1973 yılından bugüne kadar 9 uzay aracı gönderildi. 6 yıllık yolculuk ile 1995 yılında Jüpiter’e ulaşan Galileo uydusu, 2003 yılına kadar gezegeni incelemiş ve 2003 yılında planlı bir şekilde Jüpiter atmosferine gönderilerek imha edilmiştir, bu uydu dış bir gezegene yerleştirilen ilk uydu olmuştur.
留言