Yörünge (Eksen) eğikliği, bir gezegenin veya başka bir gök cisminin yörüngesinin ekliptiğe (Güneş'in yörüngesi etrafında gök cismi tarafından çizilen düzlem) göre ne kadar eğik olduğunu gösteren bir terimdir. Gökcisiminin kendi çevresinde dönerken oluşturduğu ekvator düzlemine göre güneş etrafında dönerken oluşturduğu düzlem arasındaki açı farkı da diyebiliriz.
Dünya'nın yörünge eğikliği, Dünya'nın ekvator düzlemi ile Dünya'nın güneş çevresindeki düzlemi arasındaki açısı olup yaklaşık 23,27 derecedir. Bu eğiklik, Dünya'nın mevsimlerinin oluşmasında önemli bir rol oynar çünkü mevsimler, Dünya'nın Güneş'e olan bu eğiklik açısı ve Güneş'in Dünya üzerindeki konumu arasındaki ilişkiye dayanır.
Gök cisimlerinde eğikliğin çeşitli sebepleri vardır, gezegenler oluşurken bu eğiklikler oluşabileceği gibi, yeni oluşan gezegenler, komşu gezegenlerle ve diğer büyük gök cisimleriyle kütleçekimsel olarak etkileşime girmesi veya çarpışması yörüngesini eğik hale getirebilir.
Mesela Dünya'nın eksek eğikliğinin sebebi olarak Ay'ı da meydana getiren Mars büyüklüğündeki, Theia adlı gezegenin çarpması olarak düşünülmektedir. Theia’nın (Yunanca Tanrıça), Dünya’nın ilk oluşum aşamalarında Dünya’nın ikizi olduğuna ve daha sonra yaşanan bir çarpışmayla, eksen eğikliğine yol açtığına inanılıyor.Dünya'nın çekirdeğinin olması gerekenden çok büyük oluşu çarpışma sırasında iki gezegenin manto ve çekirdeklerinin birleştiği düşüncesi bu teori destekliyor.
Merkür: 2 derece ile neredeyse eksen eğikliği olmayan bir gezegendir. Kendi çevresinde dönüşü 58 dünya günü olan gezegenin yörünge hareketi, Albert Einstein genel görelilik kuramını açıklayana kadar tam olarak açıklanamıyordu.
Venüs: Eksen eğikliği 177 derecedir. yani, kuzey kutbu aslında güney kutbudur, bu yüzden bazı yerlerde eksen eğikliği 3,4 derece olarak yazılıdır. Venüs de aslında diğer gezegenlerle aynı yönde döner ancak daha sonra gezegen sayılabilecek büyüklükte bir gök cisminin Venüs’e çarpması ve Venüs’ün eksen eğikliğini yaklaşık 180° tersine çevirmesi ile Venüs aynı yönde dönmeye devam ederken, eksen eğikliği değiştiği için diğer gezegenlere göre ters yönde döndüğü izlenimine sebep olmuştur. Bir başka teori de Güneş'in kütle çekiminin buna sebep olmasıdır. Ayrıca kendi çevresinde 243 dünya gününde döner.
Dünya: Yörünge eğikliği yaklaşık 23,27 derecedir. kendi çevresinde 23 saat 56 dakikada döner.
Mars: 25,19 derecelik bir eksen eğikliğine sahiptir, sebebi, 4 milyar yıl önce plüton büyüklüğünde çarpan bir gök cismi kabul edilir. Mars'ta da Dünya'dakini andıran mevsimler meydana gelir. Dönüş süresi de Dünya'ya çok yakındır.
Jüpiter: Yörünge eğikliği yaklaşık 3,1 derecedir. Yani gezegen kendi ekseninde neredeyse Ekliptik'e dik döner, dolayısıyla mevsimleri yoktur. Bu devasa gezegen kendi çevresinde de yaklaşık 10 saatte döner.
Satürn: Yörünge eğikliği yaklaşık 26,7 derecedir, uzun uzun yaşasa da mevsimleri bulunmaktadır. Bu gaz devi de kendi çevresinde de yaklaşık 11 saatte döner.
Uranüs: Yan dönmiş bir gezegendir, eksen eğikliği 97,8 derecedir. Bunun nedeni olabilecek ilk açıklama da Venüs ile aynıdır, yaklaşık olarak iki Dünya büyüklüğünde bir gök cisminin Uranüs’ün yüzeyine çarpması sonucu gezegenin eksen eğikliği değişmiştir. Ancak son araştırmalar, çok sayıda küçük cismin sürekli çarpışma ile buna sebep olabileceğini de gösteriyor. Kendi çevresinde de yaklaşık 17 saatte döner.
Neptün: Gözlemlenmesinden önce hesaplarla bulunan ilk gök cismidir olan Neptün'ün yörünge eğikliği yaklaşık 28,3 derecedir, mevsimlerin oluştuğu söylenebilse de ama güneşe çok uzak olduğu için mevsimler arasında pek fark yoktur. Bu songezegen kendi çevresinde de yaklaşık 16 saatte döner.
Comentarios